Trải qua nhiều thế hệ, câu tục ngữ “Bà con xa không qua láng giềng gần” vẫn giữ nguyên giá trị. Cái tình, cái nghĩa đậm đà nơi làng quê được ông cha ta xây đắp bao đời đã soi rọi cho con cháu hôm nay tiếp tục gìn giữ và phát huy.
Từ ngàn xưa, dân tộc Việt Nam đã có truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái. Dù trong thời chiến hay thời bình, truyền thống tốt đẹp ấy vẫn được gìn giữ và phát huy. Câu nói tình làng nghĩa xóm khi “tối lửa tắt đèn có nhau” đã được kết tinh trong quá trình lao động, sinh hoạt của ông cha ta từ những ngày đầu khai hoang mở đất. Tuy nghèo về vật chất, nhưng cái tình, cái nghĩa lại đầy ắp trong từng con người, làng xóm Việt Nam.
Ngày nay, tình làng nghĩa xóm vẫn được người dân Việt nói chung, người Bạc Liêu nói riêng cất giữ và thể hiện như một nét đẹp truyền thống của dân tộc. Một nét đẹp mộc mạc, dung dị không thể nhầm lẫn với bất kỳ dân tộc nào trên thế giới.
Rõ nhất là khi có hữu sự, chẳng cần gia chủ đánh tiếng mời gọi, ai cũng hiểu và tự giác đến giúp một tay cho thêm phần xôm tụ. Đàn ông, thanh niên thì chia nhau dựng rạp, đốn tàu lá dừa nước, bắt mâm bàn. Còn các cô, các dì lo phần bếp núc, trẻ con thì cắt lá chuối và các bà thì đãi vỏ đậu, gói bánh… Có câu: “Cơm ăn không hết thì treo/ Việc làm chẳng hết thì kêu xóm giềng”, nhưng đâu cần kêu réo, tất cả đều giúp nhau không toan tính. Đến khi nhập tiệc, bà con còn thể hiện cái tình, cái nghĩa bằng những lời chúc tốt đẹp thông qua những tiết mục văn nghệ “cây nhà lá vườn”…
Còn khi có đám tang thì mọi người trong xóm cũng có mặt để san sẻ cùng gia đình phần nào những mất mát thương tâm. Đến khi chôn cất thì bà con cũng xúc động, đau xót như thể chính mình vừa mất đi một người thân thương nhất.
Trong một lần về ấp 1A (xã Phong Thạnh Tây A, huyện Phước Long), chúng tôi đã bắt gặp những hình ảnh rất hiếm hoi ở thành thị. Đó là việc bà con giúp nhau cất nhà. Vừa sáng tinh mơ, bà con đã có mặt ở nhà chú Hai. Mấy thím, mấy dì thì thổi bếp chuẩn bị cơm canh, trà nước. Còn cánh mày râu thì dựng kèo, lợp lá, bào ván… Một bức tranh sinh hoạt sôi nổi, thấm đậm nghĩa tình đã làm chúng tôi hiểu hơn về cuộc sống của người dân quê chân chất. Cuối ngày, căn nhà lá đã được dựng lên. Rồi mọi người cùng nhau quây quần bên mâm cơm chiều đạm bạc và nhâm nhi chén rượu nồng đượm tình quê, tình người.
Tình làng, nghĩa xóm còn được thể hiện qua việc cho và nhận quà. Những món quà quê chỉ đơn giản là con gà, con cá, ít hoa quả vừa chín cây. Hễ có gì ngon, bà con mình cũng bảo con cháu mang biếu hàng xóm. Dù nhà nào cũng có đầy, nhưng nó là tấm lòng cùng nhau chia ngọt, sẻ bùi. Nhiều nhà thân nhau còn kết thành thông gia, nên nghĩa tình đã đậm nay còn sâu hơn là thế!
Ngày nay, do sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nên bà con thu hoạch lúa chủ yếu bằng máy móc. Song, nhiều nơi ở Bạc Liêu, người dân vẫn còn thói quen giúp một tay khi đến mùa thu hoạch cây lúa, con cá, con tôm. Đó thật sự là một nét đẹp văn hóa mà người dân quê Bạc Liêu vẫn còn lưu giữ.
Tuy nhiên, do ảnh hưởng của lối sống thực dụng mà tình làng nghĩa xóm cũng bị mai một ít nhiều. Chỉ vì tranh chấp đất đai, tài sản… mà hàng xóm lâu năm lại “ăn thua đủ” để rồi dắt nhau ra tòa. Hay đơn giản chỉ là những xích mích nhỏ nhặt của con trẻ cũng làm mất đi nghĩa tình mà hai gia đình dựng xây qua bao thế hệ.
Mong rằng, tình làng nghĩa xóm sẽ được nhà nhà gìn giữ như một “vốn quý” của dân tộc. Phát huy nét đẹp văn hóa ấy sẽ là “bệ phóng” để tiếp thêm “lửa” cho hành trình Bạc Liêu đi lên từ văn hóa.
