Ai ơi, đừng bỏ ruộng hoang,
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.
Người ta đi cấy lấy công
Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời, trông đất, trông mây
Trông mưa, trông nắng, trông ngày, trông đêm
Trông cho chân cứng đá mềm
Trời yên, biển lặng mới yên tấm lòng.
Muốn no thì phải chăm làm
Một hột thóc vàng, chín hột mồ hôi.
Ơn trời mưa nắng phải thì
Nơi thì bừa cạn, nơi thì cày sâu.
Công lênh chẳng quản lâu đâu,
Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng.
Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.
Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần!
Tháng sáu mà cấy mạ già,
Thà rằng công ấy ở nhà ẵm con.
Tháng chạp mà cấy ruộng non
Thà rằng công ấy ẵm con ở nhà.
Trâu ơi ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng, trâu cày với ta.
Cấy cày vốn nghiệp nông gia,
Ta đây trâu đấy ai mà quản công,
Bao giờ cây lúa còn bông,
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Anh ơi cố chí canh nông,
Chín phần ta cũng dự trong tám phần.
Hay gì để ruộng mà ngăn,
Làm ruộng lấy lúa, chăn tằm lấy tơ.
Tằm có lứa, ruộng có mùa,
Chăm làm trời cũng đền bù có khi…
Nhờ trời mưa gió thuận hòa,
Nào cày, nào cấy, trẻ già đua nhau.
Chim, gà, cá, nhện, cảnh, cau,
Mùa nào thức nấy giữ màu quê hương.
Nhờ trời mưa gió thuận hòa,
Lúa vàng dầy ruộng, lời ca vang đồng.
Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.
Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.
Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.
Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.
Nghé ơi ta bảo nghé này,
Nghé ăn cho béo, nghé cày cho sâu.
Ở đời khôn khéo chi đâu,
Chẳng qua cũng chỉ hơn nhau chữ cần.
Nửa đêm sao sáng mây cao,
Triệu trời nắng gắt nắng gào chẳng sai.
Quanh năm, cấy hái cày bừa
Vụ chiêm tiết hạ, vụ mùa tiết đông.
Ai về nhắn chị em cùng
Muốn cho no ấm, nghề nông chuyên cần.
Lúa khô cạn nước ai ơi,
Rủ nhau tát nước chờ trời còn lâu.
Quê anh ngày tám, tháng ba,
Quay vào làm rọ, quay ra đan lờ.
Nhờ trời mưa nắng thuận hòa,
Lờ rọ bán được, cảnh nhà thêm vui.
Được mùa cấy chớ phụ ngô khoai,
Đến năm thất bát lấy ai bạn cùng.
Ra đi anh có dặn dò,
Ruộng sâu cấy trước, ruộng gò cấy sau.
Muốn cho lúa nảy bông to,
Dưa gang một, chạp thì trồng,
Chiêm cấy trước tết thì lòng đỡ lo.
Tháng hai đi tậu trâu bò,
Cày đất cho ải mạ mùa ta gieo.
Cày sâu bừa kỹ phân tro cho nhiều.
Hễ mà hoa quả được mùa,
Chắc là nước bể, nước mưa đầy trời.
Ai ơi nên nhớ lấy lời,
Trông cơ trời đất, liệu thời làm ăn.
Nuôi tằm cần phải có dâu,
Muốn cho dâu tốt phải mau vun trồng.
Vườn thì cuốc rãnh thong dong,
Cách nhau hai thước đặt hông cho đầy.
Giống dâu ưa nước xưa nay,
Nhưng mà ngập hết thì cây cũng già.
Rủ nhau đi cấy đi cày,
Bây giờ khó nhọc có ngày phong lưu.
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu,
Chồng cày vợ cấy, con trâu đi bừa.
Tháng chạp là tháng trồng khoai,
Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba thì đậu đã già,
Gánh đi ta hái về nhà phơi khô.
Tháng tư đi tậu trâu bò,
Để ta sắm sửa làm mùa tháng năm.
Thân anh khó nhọc trăm phần,
Sáng đi ruộng lúa, tối nằm ruộng dưa,
Vội đi quên cả cơm trưa,
Vội về quên cả trời mưa ướt đầu.
Thân em vất vả trăm bề,
Sớm đi ruộng lúa, tối về ruộng dâu.
Có lược chẳng kịp chải đầu,
Có cau chẳng kịp têm trầu mà ăn.
Trời mưa trời gió đùng đùng
Bố con ông Nùng đi gánh phân trâu
Đem về trồng bí trồng bầu
Trồng ngô, trồng lúa, trồng rau, trồng cà.
Tua rua thì mặc tua rua,
Mạ già ruộng ngấu, không thua bạn điền.
Tre già anh để pha nan,
Lớn đan nong né, bé đan giần sàng.
Gốc thì anh để kê bàn,
Ngọn ngành anh để cắm giàn trầu, dưa.
Trâu khỏe chẳng lọ cày trưa,
Mạ già ruộng ngấu, không thua bạn điền.
Cơm ăn một bát sao no,
Ruộng cày một vụ sao cho đành lòng.
Sâu cấy lúa, cạn gieo bông,
Chẳng ươm được đỗ thì trồng ngô khoai.
Tháng hai cho chí tháng mười,
Năm mười hai tháng, em ngồi em suy:
Vụ chiêm em cấy lúa di
Vụ hè lúa dé, sớm thì ba giăng.
Tháng giêng lúa mới chia vè,
Tháng tư lúa đã đỏ hoe đầy đồng.
Chị em đi sắp gánh gồng,
Đòn cân tay hái ta cùng ra đi.
Ngày thì đem thóc ra phơi,
Tối lặn mặt trời đổ thóc vào xay.
Một đêm là ba cối đầy,
Một tay xay giã, một tay giần sàng.
Tháng ba ngày tám rỗi ràng,
Làm sao đủ gạo mùa màng khỏi lo.
Ngày ngày vác cuốc thăm đồng.
Nước hết thì lấy gầu sòng tát lên.
Hết mạ ta lại quảy thêm.
Hết lúa ta lại mang tiền đi đong.
Lời kết : Qua những câu ca dao, tục ngữ, ta có thể cảm nhận đời sống lao động của cha ông ta tuy vất vả nhưng vẫn thật lạc quan. Hình ảnh người nông dân Việt Nam chăm chỉ, cần cù, chịu thương chịu khó phần nào được thể hiện sâu sắc qua những câu ca dao.
