GDVN- Đối với những giáo viên đã có kinh nghiệm giảng dạy, chỉ cần soạn một trang giáo án cho một tiết học là đạt yêu cầu.
Nhiều tỉnh thành đang ép giáo viên phải soạn kế hoạch bài dạy (giáo án) theo mẫu phụ lục Công văn 5512/BGDĐT-GDTrH dài hàng chục trang giấy. Người viết cho rằng, đối với thầy cô đã có kinh nghiệm giảng dạy hoàn toàn có thể soạn một trang giáo án cho một tiết học.
Kế hoạch bài dạy (giáo án) là gì?
Từ điển Tiếng Việt của tác giả Hoàng Phê (Nhà xuất bản Hồng Đức, 2018) định nghĩa “giáo án”: bài soạn của giáo viên để lên lớp giảng dạy.
Còn kế hoạch bài dạy là tài liệu trình bày các bước nội dung bài học của giáo viên. Đó là các nhiệm vụ mà học sinh sẽ thực hiện, giúp định hướng cho việc giảng dạy của giáo viên được tốt hơn.
Kế hoạch bài dạy là cách tốt nhất để thiết kế một bài học hiệu quả và hấp dẫn. Kế hoạch bài dạy còn giúp giáo viên đi đúng hướng nhằm giúp học sinh đạt được mục tiêu, phù hợp với chương trình học.
Kế hoạch bài dạy chủ yếu là lịch trình các hoạt động của bài học, gồm những yêu cầu như sau: các hoạt động của bài học; tài liệu học tập; mục tiêu môn học; mục tiêu bài học; phản hồi sau bài học.
Trước đây, một kế hoạch bài dạy gồm có các nội dung: mục tiêu; phương pháp; chuẩn bị; tiến trình lên lớp; củng cố và dặn dò. Mẫu kế hoạch bài dạy này cơ bản được giữ ổn định cho đến khi thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Giáo viên dạy Chương trình mới được tập huấn cách soạn kế hoạch bài dạy theo mẫu Công văn 5512/BGDĐT-GDTrH dài hàng chục trang giấy khiến họ không còn thời gian nghiên cứu bài học.
Cụ thể, giáo án theo mẫu này cứ lặp đi lặp lại nội dung các hoạt động gồm: mục tiêu; sản phẩm; nội dung; tổ chức thực hiện. Trong khi đó, mỗi trường học, mỗi đối tượng học sinh mang tính đặc thù khác nhau.
Khách quan mà nói, giáo viên dạy dưới 3 năm thì việc soạn kế hoạch bài dạy càng chi tiết càng tốt. Việc làm này giúp cho bài soạn được kĩ càng, giáo viên không gặp lúng túng hay bị động trong quá trình giảng dạy.
Đối với giáo viên đã có nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy thì việc soạn một kế hoạch bài dạy dài hay ngắn, theo hình thức nào nên do họ quyết định. Yếu tố tiên quyết là phương pháp giảng dạy, chất lượng học tập của học sinh chứ không phải mẫu nào.
Một kế hoạch bài dạy dài bao nhiêu là đủ?
Nhiều giáo viên cho biết, một kế hoạch bài dạy chỉ nên có độ dài khoảng vài ba trang giấy là đảm bảo yêu cầu cho một tiết học. Tuy vậy, tham khảo một kế hoạch bài dạy của nước ngoài, tôi thấy giáo viên soạn chưa đầy một trang giấy.
Một “giáo án” của nước ngoài trong sách “Kỷ luật tích cực” của Jane Nelsen có nội dung và hình thức như sau:
Bài dạy: Hoạt động Charlie
Mục tiêu:
Giúp học sinh nhận thức được hệ quả của hành vi và các câu nói gây tổn thương và hiểu được rằng thiệt hại có thể được cải thiện nhưng không bao giờ hoàn toàn có thể được sửa chữa.
Hướng dẫn:
Vẽ hình người lên một tờ giấy lớn. Đặt tên người đó là Charlie. Yêu cầu học sinh chia sẻ về các ví dụ câu nói hoặc hành vi khiến chúng bị tổn thương. Mỗi khi có ai đưa ra các câu nói hoặc hành vi đó, trẻ sẽ vò nát một phần của bức tranh cho đến khi bức tranh bị vo viên chỉ còn lại là quả bóng.
Hỏi học sinh xem chúng nghĩ cảm giác của Charlie như thế nào. Bạn ấy còn có muốn quay lại trường học hay không? Có ai trong lớp từng có cảm giác đó không?
Bây giờ hỏi xem có ai có cách nào có thể giúp Charlie hay không? Khi học sinh đưa ra các ví dụ để khích lệ bạn, tờ giấy bị vò nát sẽ được duỗi ra lại cho đến trở lại bức tranh hoàn chỉnh ban đầu.
Hãy nói về việc ngay cả khi có sự khích lệ thì những nếp gấp tờ giấy vẫn tồn tại. Yêu cầu học sinh nghĩ trước khi nói, hiểu được rằng khi đã nói ra được thì không thể lấy lại được và những “nếp gấp” đó có thể kéo dài rất lâu.
Treo bức tranh lên phòng học như một sự nhắc nhở và học sinh cần phải chú ý đến những nếp gấp của bức tranh để không quên việc phải đổi xử với người khác một cách tôn trọng. Nếu trẻ gặp khó khăn, hãy hỏi xem liệu chúng có phải có một ngày như Charlie không và điều gì có thể làm để giúp chúng thấy khá hơn. (*)
Nhìn chung, nội dung giáo án này được giáo viên thực hiện qua 5 thao tác rất cụ thể, rõ ràng, dễ thực hiện và có hiệu quả. Đáng chú ý, giáo án không có phần “phương pháp” và “chuẩn bị”, vì giáo viên đã dự kiến được cách triển khai bài giảng thế nào cho hợp lí tùy vào đối tượng học sinh.
Áp dụng mẫu giáo án này, tôi soạn bài “Đi san mặt đất”, Ngữ văn 10 – Chân trời sáng tạo, có độ dài chỉ khoảng 15 dòng gồm 3 câu phát vấn, cụ thể như sau:
Mục tiêu:
Giúp học sinh nhận biết và phân tích được một số yếu tố của truyện thần thoại như: không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật.
Biết phân tích các chi tiết, sự việc, nhân vật, cốt truyện. Biết so sánh sự giống nhau, khác nhau giữa các tác phẩm (trong nước và nước ngoài).
Hướng dẫn:
Giáo viên phát vấn:
Câu 1. Nêu nội dung bao quát của văn bản “Đi san mặt đất”?
– Văn bản nói về công cuộc san đất của con người thủa đầu khai thiên lập địa và cho thấy cho thấy khát vọng chinh phục thiên nhiên to lớn của người xưa.
Câu 2. Trong văn bản, người Lô Lô giải thích vì sao phải đi san bầu trời, đi san mặt đất? Công việc ấy do ai đảm nhiệm?
– Vì: “Bầu trời nhìn chưa phẳng”, “Mặt đất còn nhấp nhô”. Đây là công việc chung, cần sự giúp sức của tất cả các loài vật.
Câu 3. Văn bản Đi san mặt đất (trích mẹ Trời, Mẹ Đất) giúp bạn hiểu gì về quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa?
– Quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa còn đơn giản, công cụ còn thô sơ, dựa vào các loài vật có khả năng phi thường.
Lưu ý: Giáo viên có thể thay đổi phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh, ví dụ thảo luận nhóm, điền nội dung vào phiếu học tập, vẽ sơ đồ tư duy…
Còn kế hoạch bài dạy “Đi san mặt đất” của các tác giả sách giáo khoa dài 2,5 trang giấy, chi chít các hoạt động rất dài dòng.
Tài liệu tham khảo:
(*) https://viettimes.vn/cap-bach-doi-moi-quy-dinh-ve-giao-an-dep-nan-mua-ban-giao-an-online-post151010.html
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
Cao Nguyên
