Thân em như hạt mưa rào,
Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa.
Thân em như hạt mưa sa,
Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày.
Thân em như giếng giữa đàng
Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.
Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ trước chợ biết vào tay ai?
Năm nay em đi làm dâu
Thân khác gì trâu mang theo ách
Năm nay em đi làm vợ
Thân mang cày, dây khiến không biết ai?
Em đi làm dâu không có mùa nghỉ, chỉ có mùa làm.
Em ngồi cành trúc, em tựa cành mai,
Đông đào tây liễu, biết ai bạn cùng?
Thân em mười sáu tuổi đầu,
Cha mẹ ép gả làm dâu nhà người.
Nói ra sợ chị em cười,
Năm ba chuyện thảm, chín mười chuyện cay.
Tôi về đã mấy năm nay,
Buồn riêng thì có, vui rày thì không.
Ngày thời lại nằm không một mình!
Có đêm thức suốt năm canh,
Rau héo, cháo chó, loanh quanh đủ trò…
Cá cắn câu biết đâu mà gỡ
Chim vào lồng biết thuở nào ra.
Có con phải khổ vì con,
Có chồng phải gánh giang sơn nhà chồng.
Ghe bầu trở lại về đông,
Làm thân con gái theo chồng nuôi con.
Bắc thang lên hỏi trăng già,
Phải chăng phận gái mưa sa giữa trời.
May ra gặp được giếng khơi
Vừa trong vừa mát lại nơi thanh nhàn.
Chẳng may số phận gian nan,
Lầm than phải chịu phàn nàn cùng ai?
Thân em như cá trong lờ
Hết phương vùng vẫy biết nhờ nơi đâu.
Nhớ xưa anh bủng anh beo
Tay bưng chén thuốc lại đèo múi chanh
Bây giờ anh mạnh anh lành
Anh tham duyên mới anh đành phụ tôi.
Thân em như cái cọc rào
Mọt thời anh đổi chớ sao anh phiền.
Thân em như chổi đầu hè
Phòng khi mưa gió đi về chùi chân
Chùi rồi lại vứt ra sân
Gọi người hàng xóm có chân thì chùi
Thân em như hạt mưa sa
Hạt sa xuống biển, hạt sa lên rừng.
Hạt sa gặp gió bay tung
Sa đâu ấm đấy oán cùng trách ai.
Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non.
Thân em như lá từ bi,
Ngày thì dãi nắng, đêm thì dầm sương.
Thân em như miếng cau khô
Kẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày.
Thân em như trái bần trôi,
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu?
Thân em vất vả trăm bề
Sớm đi ruộng lúa tối về ruộng dâu
Có lược chẳng kịp chải đầu
Có cau chẳng kịp têm trầu mà ăn.
Chiều chiều ra đứng bờ sông
Muốn về với mẹ mà không có đò.
Lấy chồng làm lẽ khổ thay
Đi cấy đi cày chị chẳng kể công
Tối tối chị giữ mất chồng
Chị cho manh chiếu, nằm không chuồng bò
Mong chồng chồng chẳng xuống cho
Đến khi chồng xuống, gà o o gáy dồn
Chém cha con gà kia, sao mày vội gáy dồn.
Để tao mất vía kinh hồn về nỗi chồng con.
Thân gái bến nước mười hai
Gặp nơi trong đục may ai nấy nhờ.
Thân em đi lấy chồng chung
Khác nào như cái bung xung chui đầu.
Thân em làm lẽ chẳng nề
Có như chính thất mà lê giữa giường
Tối tối chị giữ mất buồng
Phát cho manh chiếu nằm suông nhà ngoài
Sáng ngày chị gọi: bớ hai!
Bấy giờ trở dậy thái khoai đâm bèo
Vì chưng bác mẹ tôi nghèo
Cho nên tôi phải đâm bèo, thái khoai.
Thân em làm lẽ vô duyên
Mỗi ngày một trận đòn ghen tơi bời
Ai ơi ở vậy cho rồi
Còn hơn lấy lẽ, chồng người khổ ta.
Thân em như đóa hoa rơi
Phải chăng chàng thật là người yêu hoa.
Thân em như ớt chín cây
Càng tươi ngoài vỏ, càng cay trong lòng.
Thân em như cột đình trung
Tay dơ cũng quẹt, tay phung cũng chùi.
Thân em như củ ấu gai
Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen.
Ai ơi! nếm thử mà xem
Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùị.
Thân em như cá trong bồn
Không ăn có chịu, tiếng đồn oan chưa!
Thân em như cái nón cời
Như cái áo rách vá thời chưa may
Chẳng lo gì áo rách tay
Trời kia ngó lại vá may lại thường
Áo rách có cách anh thương
Nón cời có nghĩa anh thương nón cời.
Thân em như chẽn lúa đòng đòng
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng buổi mai.
Chớ chê em xấu em đen
Em như nước đục đánh phèn lại trong.
Thân em như hoa gạo trên cây,
Chúng anh như đám cỏ may bên đường.
Lạy trời cho cả gió sương,
Cho hoa gạo rụng chui luồng cỏ may.
Thân em như thể bình vôi
Bỏ lăn bỏ lóc mồ côi một mình
Chị em ai thấy đừng khinh
Đỏ môi thắm miệng nhờ mình chớ ai.
Thân em như thể trăng rằm
Mây đen có phủ khôn lầm giá trong.
Duyên kia đứt mối chỉ hồng
Để anh nối lại thỏa lòng ước mơ.
Lời kết: Những bài ca dao than thân trách phận không chỉ là lời than thở vì cuộc đời, cảnh ngộ khổ cực, đắng cay, mà còn là tiếng nói phản kháng, tiếng nói khẳng định giá trị, phẩm chất của người phụ nữ trong xã hội cũ.
