Được hiểu là một phương pháp ghi chép lại những nội dung theo mô hình sơ đồ ngắn gọn, tăng khả năng tư quy và ghi nhớ. Hiện nay, thuật ngữ sơ đồ tư duy đã được nhiều người biết đến và yêu thích sử dụng trong cả học tập và làm việc.
I. Sơ đồ tư duy là gì?
Sơ đồ tư duy là gì và được sử dụng ra sao chắc hẳn là thắc mắc của nhiều người hiện nay. Thật ra, sơ đồ tư duy hay Mindmap là thuật ngữ nhằm chỉ một phương pháp ghi chép nội dung nhanh chóng thông qua việc lắng nghe, hiểu và sử dụng hình ảnh từ đó hệ thống hóa những thông tin đó lại thành sơ đồ.
Việc hệ thống hóa thông tin bằng cách ghi nhớ và mã hóa bằng hình ảnh trực quan sinh động sẽ giúp chúng ta dễ dàng ghi nhớ bài hơn, từ đó phát huy được tối đa hiệu quả học tập và làm việc.
II. Các loại sơ đồ tư duy được sử dụng phổ biến, thông dụng 2022
Với sự sáng tạo không ngừng của con người, hiện nay sơ đồ tư duy đã được mọi người trình bày với nhiều hình thức khác nhau nhằm phát huy được hiệu quả ghi nhớ đến mức tối đa. Cụ thể, hãy tham khảo một số loại sơ đồ tư duy dưới đây!
1. Circle Map – Sơ đồ tư duy dạng vòng tròn
Dạng sơ đồ tư duy này sẽ sử dụng 2 vòng tròn lồng vào nhau, vòng tròn nhỏ bên trong chứa ý chính còn vòng lớn bên ngoài chứa các ý phụ bổ sung nghĩa cho ý nghĩa trung tâm.
2. Bubble Map – Sơ đồ tư duy bong bóng
Đây là dạng sơ đồ tư duy sử dụng vòng tròn nhỏ ở trung tâm và các vòng tròn bên ngoài chứa ý phụ. Những vòng tròn này thường được sáng tạo tô thành nhiều màu và được mọi người tưởng tượng như những quả bong bóng nhiều sắc màu.
3. Double Bubble Map – Sơ đồ tư duy dạng bong bóng kép
Đây là loại sơ đồ tư duy kết hợp 2 sơ đồ bong bóng lại với nhau. Hình thức vẽ sơ đồ này thường được sử dụng nhằm so sánh, phân biệt sự khác nhau giữa 2 chủ thể cần ghi nhớ. Cấu tạo cơ bản vẫn giống sơ đồ bong bóng nhưng sẽ bao gồm 2 hình tròn chứa đựng chủ thể chính.
4. Tree Map – Sơ đồ tư duy dạng cây
Đây là kiểu sơ đồ tư duy được nhiều người lựa chọn áp dụng nhất, đặc biệt là các bạn học sinh. Sơ đồ sẽ được thiết kế dạng hình cây với gốc chứa ý chính và các nhánh nhỏ bổ sung thông tin cho ý chính.
5. Flow Map – Sơ đồ tư duy luồng
Sơ đồ tư duy luồng được thiết kế khá giống với một lưu đồ (flowchart), biểu diễn trực quan về quá trình, tiến trình hoặc tổ hợp các hướng dẫn theo một trình tự nhất định. Chủ đề chính thường được gắn ở ngoài cùng bên trái của sơ đồ.
Các khung hình chữ nhật được nối tiếp nhau, ở giữa là các mũi tên, tạo thành từng bước trong tiến trình của một chủ đề nào đó. Loại sơ đồ này thường được sử dụng để hướng dẫn các bước thực hiện cho một nhiệm vụ, một công thức hoặc trình bày hành trình, quá trình của một sự việc nào đó.
6. Multi Flow – Sơ đồ tư duy đa luồng
Sơ đồ tư duy đa luồng là sơ đồ được thiết kế với 3 thành phần gồm: ô trung tâm ở giữa thể hiện sự kiện chính, nội dung của các ô bên trái thể hiện nguyên nhân dẫn đến sự kiện chính còn phần nội dung trong các ô bên phải thể hiện kết quả hoặc dự đoán xảy ra từ sự kiện chính.
Giữa 3 thành phần là các mũi tên để thể hiện sự liên quan giữa các sự kiện với nhau, tùy vào từng tình huống và sự việc mà chiều mũi tên sẽ được thể hiện khác nhau. Sơ đồ tư duy đa luồng giúp bạn dự đoán được kết quả sẽ xảy ra từ một vấn đề, sự kiện hoặc tìm ra các phương pháp để đạt được kết quả mong muốn. Đây là một trong những sơ đồ linh hoạt nhất trong các sơ đồ tư duy.
7. Brace Map – Sơ đồ tư duy dấu ngoặc “{“
Sơ đồ Brace được thiết kế gồm các dấu ngoặc nhọn từ lớn đến nhỏ giúp phân tích, liệt kê đầy đủ các thành phần của một vấn đề đang phân tích. Về mặt trực quan, sơ đồ Brace trông giống như sơ đồ cây nhưng nằm ngang. Tuy nhiên sơ đồ Brace thiên về mặt phân tách còn sơ đồ cây thiên về khái niệm hơn. Sơ đồ Brace có thể được sử dụng cho học tập đặc biệt là trong công việc khi muốn hình dung tất cả các thành phần của một chủ thể như nhân sự của công ty hoặc của các phòng ban.
8. Bridge Map – Sơ đồ tư duy hình cầu
Sơ đồ Bridge là một sơ đồ được thiết kế nằm ngang, thể hiện những thành phần tương đồng, những điểm giống nhau cho cùng một vấn đề, mỗi thành phần được ngăn cách bởi dấu hiệu hình tam giác có chữ “as” bên trong.
Sơ đồ Bridge có thể được sử dụng để tạo những tình tiết, ý tưởng có sự tương quan với nhau cho một tác phẩm bằng văn bản, thể hiện các thành phần có dinh dưỡng tương đương trong khẩu phần ăn,…
III. Lợi ích của sơ đồ tư duy mang lại
Hiện nay, sơ đồ tư duy đã được áp dụng trong đa dạng lĩnh vực và sử dụng nhằm mục đích học tập cũng như ghi nhớ công việc. Tuy nhiên, hiệu quả của loại sơ đồ này có được đánh giá cao hay không và việc sử dụng sơ đồ tư duy mang lại lợi ích gì?
1. Lợi ích trong quá trình học tập
Việc sử dụng sơ đồ tư duy trong học tập sẽ giúp cả giáo viên và học sinh có thể trình bày và hiểu nội dung một cách rõ ràng, logic theo nội dung chính. Bên cạnh đó, việc vẽ sơ đồ tư duy sẽ giúp học sinh có thể tìm hiểu và ghi nhớ thông tin một cách chủ động, dựa vào mức độ hiểu của chính mình. Các bạn học sinh cũng có thể tùy ý sáng tạo, sử dụng cả hình ảnh, màu sắc cũng như ý tưởng trình bày sao cho dễ hiểu và dễ liên tưởng nhất đến nội dung của bài học.
2. Lợi ích trong quản lý
Công tác quản lý từ lâu đã đòi hỏi cán bộ quản lý cần có sư duy sắp xếp hợp lý, đem đến hiệu quả trong việc triển khai nội dung công việc. Hiện nay, sơ đồ tư duy cũng được sử dụng nhiều trong công tác quản lý của các doanh nghiệp vì qua sơ đồ, người quản lý sẽ dễ dàng truyền đạt nội dung đến cấp dưới theo quy luật rõ ràng và dễ hiểu nhất.
IV. Nguyên tắc vẽ sơ đồ tư duy đem lại hiệu quả cao nhất
Để vẽ sơ đồ tư duy đem đến hiệu quả cao trong học tập, ghi nhớ và trình bày thông tin, bạn đọc nên nắm rõ những nguyên tắc quan trọng dưới đây!
1. Xác định ý chính của sơ đồ
Ý chính của sơ đồ tư duy là gì và mục tiêu hướng đến của bạn khi triển khai sơ đồ là gì chính là yếu tố quan trọng xác định hiệu quả của việc vẽ sơ đồ tư duy. Thông thường, các ý chính này sẽ được đặt ở trung tâm và bạn sẽ cần triển khai các liên quan đến ý chính nhằm làm rõ vấn đề cần phân tích.
2. Thêm các nhánh thích hợp vào sơ đồ
Khi đã phác thảo được ý chính và mục tiêu hướng đến, bạn sẽ cần tiến hành vẽ thêm các nhánh chính cho chủ đề mình lựa chọn. Nhánh này sẽ được nối trực tiếp từ chủ đề của sơ đồ và tạo nên nội dung của sơ đồ tư duy.
Để triển khai các nhánh trong sơ đồ tư duy hợp lý, bạn có thể áp dụng những phương pháp sau:
- Vẽ các nhánh cong cho sở đồ tư duy tạo sự thẩm mỹ
- Với các nhánh chính, bạn nên sử dụng đường đậm và dày
- Sử dụng hình ảnh trực quan cho các nhánh và thêm màu sắc nếu có thể để kích thích thị giác và sự liên tưởng.
V. Công vụ và phần mềm hỗ trợ vẽ sơ đồ tư duy
1. Canva
Canva là phần mềm thiết kế online được ra mắt vào năm 2012, hỗ trợ đa dạng các mẫu thiết kế trong nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có mẫu thiết kế sơ đồ tư duy.
Để thiết kế nhanh sơ đồ tư duy của mình, bạn chỉ cần nhấn chọn một mẫu trong bộ sưu tập khổng lồ có sẵn trên Canva sau đó chỉnh sửa, thêm thông tin, dữ liệu cho sơ đồ cũng như thay đổi font chữ, màu sắc, sticker tùy thích. Ngoài ra, bạn cũng có thể tự mình thiết kế toàn bộ sơ đồ tư duy sử dụng các khung, hình khối có sẵn.
Sau khi thiết kế xong, Canva sẽ hỗ trợ bạn xuất file với độ phân giải cao dưới các dạng JPG, PNG, PDF, Video MP4 và GIF. Ưu điểm của Canva là sử dụng cơ bản miễn phí, tiện lợi chia sẻ, tải về đa dạng loại file, mẫu template đa dạng, sáng tạo do người dùng tạo ra.
2. Edraw Mind Map
Edraw Mind Map là một phần mềm chuyên tạo sơ đồ tư duy online, hỗ trợ người dùng phác thảo ý tưởng, suy nghĩ, kế hoạch một cách dễ dàng.
Phần mềm Edraw Mind Map cung cấp đến 600 mẫu sơ đồ có sẵn cùng các thành phần có sẵn dành riêng cho việc vẽ sơ đồ tư duy. Bạn có thể dễ dàng chia sẻ sơ đồ trực tuyến cho những người cộng sự.
Ưu điểm của Edraw là phần mềm chuyên dụng cho sơ đồ tư duy, cung cấp số lượng lớn template có sẵn, sử dụng miễn phí, chia sẻ dễ dàng trên nền tảng online.
3. Textize MindMap
Textize MindMap là một phần mềm thiết kế sơ đồ tư duy đặc biệt, vì được phát triển hoàn toàn bởi người Việt, đây không phải là phần mềm online như hai loại trên, bạn cần tải về nếu muốn sử dụng.
Ưu điểm của Textize Mindmap là hỗ trợ tạo bản đồ tư duy cực nhanh, chỉ cần gõ nội dung và sử dụng phím Tab, lưu trữ tất cả sơ đồ tư duy đã tạo trên đám mây, xuất sơ đồ ra ảnh PNG với độ nét cao, size lớn, quản lý mindmap thuận tiện bằng Treeview.
4. Diagram
Diagram là một website hỗ trợ vẽ trực tuyến, cung cấp đa dạng các loại biểu đồ, hình khối, biểu tượng dành cho việc vẽ biểu đồ hoặc sơ đồ.
Điểm khác biệt của website này là sử dụng nền giấy kẻ ô rất thú vị và có rất nhiều biểu tượng, ký hiệu đa dạng, mới lạ.
Ưu điểm của website này là sử dụng hoàn toàn miễn phí, truy cập nhanh chóng, hỗ trợ lưu ở nhiều dạng khác nhau, chia sẻ dễ dàng. Tuy nhiên, Diagram không có sẵn các template như các phần mềm khác.
5. Ayoa (iMindMap)
Ayoa là một phần mềm offline không chỉ là công cụ vẽ sơ đồ tư duy mà còn hỗ trợ tính năng quản lý tác vụ
Ưu điểm của Ayoa là sử dụng miễn phí, hỗ trợ tạo sơ đồ tư duy chi tiết, rõ ràng, cung cấp tính năng quản lý công việc, phân công nhiệm vụ, cho phép cộng tác giữa các thành viên.
6. PowerPoint
Powerpoint là công cụ thiết kế bản thuyết trình rất quen thuộc với mọi người, ngoài ra ứng dụng được phát triển bởi Microsoft, Powerpoint hỗ trợ người dùng vẽ biểu đồ, sơ đồ đơn giản.
Ưu điểm của Powerpoint khi dùng để vẽ sơ đồ tư duy là giao diện vô cùng quen thuộc, sử dụng dễ dàng, thao tác nhanh chóng, không cần học hỏi thêm cách dùng.
VI. Mẫu sơ đồ tư duy đẹp đơn giản
Hy vọng với những thông tin tổng hợp nêu trên, bạn đọc đã hiểu được sơ đồ tư duy là gì cũng như những thông tin hữu ích về cách triển khai loại sơ đồ này trong công việc và học tập.
