Học là học đạo làm người
Con đừng lêu lổng kẻ cười người chê.
Học là học biết giữ giàng
Biết điều nhân nghĩa biết đàng hiếu trung.
Học trò đèn sách hôm mai
Ngày sau thi đỗ nên trai mới hào
Làm nên quan thấp, quan cao
Làm nên vọng tía võng đào nghênh ngang.
Học là học để làm người
Biết điều hơn thiệt biết lời thị phi.
Khuyên ai đọc sách ngâm thơ
Dùi mài kinh sử để chờ kịp khoa
Mai sau nối được nghiêp nhà
Trước là mát mặt sau là vinh thân.
Cơm cha áo mẹ chữ thầy
Gắng công mà học có ngày thành danh.
Con ơi!, mẹ bảo con này,
Học hành chăm chỉ, cho tày người ta
Con đừng học thói chua ngoa,
Họ hàng ghét bỏ, người ta chê cười,
Dù no, dù đói, cho tươi,
Khoan ăn, bớt ngủ, là người lo toan.
Làm trai cố chí học hành
Lập nên công nghiệp để dành mai sau.
Học thầy học bạn, vô vạn phong lưu.
Bảy mươi còn học bảy mươi mốt.
Ai đi đâu đấy hỡi ai?
Hãy về đọc sách mai đây tiến trường.
Chị hai buông áo tôi ra
Để tôi đi học kẻo đà bị trưa
Bao giờ chiếm bảng khôi khoa
Yêu nhau hãy cứ đợi chờ vội chi.
Em thời canh cửi trong nhà
Nuôi anh đi học chiếm khoa bảng vàng
Trước là vinh hiển tổ đường
Bõ công đèn sách lưu gương đời đời.
Xin chàng đọc sách ngâm thơ
Dầu hao thiếp rót, đèn mờ thiếp khêu.
Rừng thư biển thánh khôn dò
Nhỏ mà không học, lớn mò sao ra
Sẵn sàng áo mẹ cơm cha
Có văn, có sách mới ra con người
Học là học để mà hành
Vừa hành vừa học mới thành người khôn.
Đi một ngày đàng học một sàng khôn.
Học hành vất vả kết quả ngọt bùi.
Hay học thì sang, hay làm thì có.
Ai đi đâu đấy hỡi ai?
Hãy về học tập , một mai em chờ.
Trời cao đất rộng thênh thênh
Công danh phú quý, còn dành cho ta
Có công mài sắt, diệt tà
Gặp thời lọc sẽ vào ra dồi dào
Công của cũng chẳng là bao
Ra tay tháo vát, thế nào cũng nên
Học hành thì ít vào thân
Chức cao quyền trọng dần dần theo sau.
Làm người mà được khôn ngoan
Cũng nhờ học tập mọi đường mọi hay
Nghề gì đã có trong tay
Mai sau rồi cũng có ngày ích to.
Học cao không muốn tranh giành
Những người học ít ưa sanh sự phiền
Luyện mãi thành tài, miệt mài tất giỏi.
Học ăn học nói, học gói học mở.
Học một biết mười.
Học trò học hiếu học trung
Học cho đến mực anh hùng mới thôi.
Mười hai giờ kiểng đổ nhà thờ
Sao anh không học đặng nhờ tấm thân ?
Ngọc kia chẳng giũa chẳng mài
Cũng thành vô dụng cũng hoài ngọc đi.
Học hay cày biết.
Dốt đặc còn hơn hay chữ lỏng.
Có cày có thóc, có học có chữ.
Dốt đến đâu học lâu cũng biết.
Màn Đông Tử gối Ôn Công
Lớn lên em phải ra công học hành
Làm trai gắng lấy chữ danh
Thi thư nếp cũ trâm anh dấu nhà.
Rắp toan cỡi ngựa ra về
Chàng đề câu đối thiếp đề câu thơ.
Mải vui ngồi chốn đám cờ
Tưởng nhân duyên ấy bao giờ cho quên.
Chàng về giữ việc bút nghiên
Đừng tham nhan sắc mà quên học hành.
Một mai chiếm được khoa danh
Trước là rạng nghiệp sau mình vinh thân.
Canh một dọn cửa dọn nhà,
Canh hai dệt cửi, canh ba đi nằm.
Lo cho chồng học hành
Canh tư bước sang canh năm,
Trình anh dậy học, chớ nằm làm chi.
Nữa mai Chúa mở khoa thi,
Bảng vàng choi chói kìa đề tên anh.
Bõ công cha mẹ sắm sanh,
Sắm nghiên, sắm bút cho anh học hành.
Không ham bịt lúa anh đầy,
Tham ba hàng chữ làm thầy thế gian
Con ơi! siêng học kẻo thua
Mai mốt mẹ cho lên chùa ăn oản ăn xôi.
Anh mau thức dậy học bài
Mong cho anh sớm thành tài
Trước làm đẹp mặt nở mày mẹ cha
Sau là không phụ tình ta bao ngày.
Mẹ cha công đức sinh thành,
Ra trường thầy dạy, học hành cho hay.
Muốn khôn thì phải có thầy,
Không thầy dạy dỗ đố mày làm nên.
Mười năm luyện tập sách đèn,
Công danh gặp bước chớ quên ơn thầy.
Yêu kính thầy mới làm thầy,
Những phường bội bạc sau này ra chi.
Thầy mẹ sinh em phận gái giữ đạo cương thường
Anh lui về học lấy văn chương
Nghìn thu em vẫn đợi, không vấn vương nơi nào.
Trời mưa cho ướt lá riềng
Mua giấy mua bút mua nghiên học hành.
Chàng về em gửi đôi chanh
Trái chín nhuộm áo, trái xanh gội đầu.
Muốn sang thì bắc cầu kiều,
Muốn con hay chữ phải yêu lấy thầy.
Trai thì đi học đỗ ba khoa liền
Khoa trước thì đỗ khôi nguyên
Khoa sau tiến sĩ đỗ liền ba khoa
Vinh qui bái tổ về nhà
Ăn mừng hai họ đủ ba tháng chày
Hàng phủ, hàng huyện đông tây
Rủ mừng quan trạng tới ngày hiển vinh.
Tiếng gà gáy giục năm canh
Chàng ơi dạy học còn nằm làm chi
Sang năm Chúa mở khoa thi
Tàn vàng choi chói rỡ thì tên anh.
Nhỏ còn thơ dại biết chi
Lớn thì đi học, học thì phải siêng
Theo đòi cũng thể bút nghiêng
Thua em kém chị cũng nên hổ mình.
Mừng nay nho sĩ có tài
Bút nghiên dóng dả, giữ mài nghiệp nho
Rõ ràng nên đấng học trò
Công danh hai chữ trời cho rõ ràng
Một mai chiếm được bảng vàng
Ấy là phú quý giầu sang quế hòe,
Bước đường tiến đến cống nghè
Vinh quy bái tổ, ngựa xe tưng bừng
Bốn phương nức tiếng vang lừng
Ngao du bể thánh, vẫy vùng rừng nho
Quyền cao chức trọng trời cho
Bõ công học tập, bốn mùa chúc minh!
Chàng đi thi, thiếp sợ mơ màng
Sợ chàng không đậu, về làng bắt xâu.
Văn thì cửu phẩm đã sang
Võ thì lục phẩm còn mang gươm hầu.
Muốn lành nghề, chớ nề học hỏi.
Muốn biết phải hỏi, muốn giỏi phải học.
Có học mới biết, có đi mới đến.
Triều đình còn chuộng thi thư
Khuyên anh đèn sách sớm trưa học hành.
May nhờ phận có công danh
Mà anh phú quý, ấy mình vẻ vang.
Gặp đời Hải Yến Hà Thanh
Bốn dân trăm họ gặp lành, ấm no
Nay mừng điển hội cầu nho
Văn nhân sỉ tử, phải lo học hành
Làm sao cho được công danh
Bỏ công bác mẹ sinh thành ra thân.
Học thành danh lập.
Học khôn đến chết, học nết đến già.
Lời kết: Những câu ca dao, tục ngữ trên vừa cho ta hiểu thêm về truyền thống hiếu học của dân tộc, vừa giúp ta có thêm ý chí học hành. Kho tàng ca dao dân ca thực sự là kho tri thức quý báu của dân tộc ta.
