Những
Lời Phật Dạy
Về
Công Ơn
Cha Mẹ
Và Con Cái Đối Với
Cha Mẹ
Hiếu kính
Cha Mẹ
là một
truyền thống
rất
tốt đẹp
và
lâu đời
của dân tộc
Việt Nam
chúng ta
.
Truyền thống
đó từ xa xưa đã được giữ vững và trao truyền từ
thế hệ
này sang
thế hệ
khác,
cho đến
ngày nay.
Đức Phật
từng dạy rằng,
săn sóc
người ốm cũng như
săn sóc
Đức Phật
. Nếu người ốm đó lại chính là
Cha Mẹ
chúng ta
, thì sự
săn sóc
phải
ân cần
chu đáo gấp trăm ngàn lần. Đáng tiếc rằng, ở
thế gian
, người ta thường không làm được như vậy.
Cha Mẹ
già, đau ốm thưòng bị con cháu
bỏ rơi
.
Chúng ta
là
Phật Tử
,
chúng ta
tuyệt đối
không được làm thế bởi vì làm thế không những
trái với
đạo lý
thông thường của
thế gian
mà cũng
trái với
lời
Đức Phật
dạy.
Trong
đạo Phật
,
vấn đề
hiếu đạo được đề cập trong nhiều
kinh tạng
Pali của
Phật giáo nguyên thủy
và Hán tạng của hệ phái
Bắc tông
như: kinh
Trường Bộ
,
kinh A Hàm
, kinh
Báo Ân
,
kinh Vu Lan Bồn
, kinh
Hiếu Tử
, kinh
Tâm Địa
Quán…
Ở đây,
chúng tôi
sưu tập lại một số ít trong rất nhiều
pháp thoại
đức Phật
thuyết về
công ơn
cha mẹ
và cách thức đáp đền của con cái đối với
cha mẹ
hầu chia sẻ cùng đọc giả.
1.
Đức Phật
dạy :
” Hiếu với Mẹ Cha tức là kính Phật .”
Nếu ở đời không có Phật thì hãy khéo thờ
cha mẹ
. Khéo
phụng thờ
Cha mẹ
như
phụng thờ
Phật vậy (
Kinh Đại Tập
)
2.
Đức Phật
dạy
ân đức
cha mẹ
có 10 điều :
a . ân
giữ gìn
mang thai trong 9 tháng .
b . ân sinh sản khổ sở
c . ân sinh rồi quên lo
d . ân nuốt đắng nhổ ngọt
e . ân nhường khô nằm ướt
g . ân bú mớm nuôi nấng
h . ân tắm rửa chăm sóc
i . ân
xa cách
thương nhớ
k. ân vì con làm ác
l. ân
thương mến
trọn đời
. (Kinh
Báo Ân
Cha Mẹ
)
3.
“Hiếu thuận đối với
cha mẹ
,
Sư trưởng
,
chư Tăng
, đối với
Tam bảo
– sự
hiếu thuận
phù hợp
chánh pháp
chí thượng, sự
hiếu thuận
ấy gọi là giới, cũng gọi là
năng lực
chế ngự
,
đình chỉ
mọi sự tội lỗi”. Cho nên
đạo Phật
còn gọi là Đạo Hiếu. (
Kinh Phạm Võng
)
4.
Vai trái cõng cha , vai phải cõng mẹ , cắt da đến xương , nghiền xương thấu tuỷ , máu đổ thịt rơi cũng không đáp được
công ơn
cha mẹ
Giả như
có ai gặp lúc
đói khát
,
phá hoại
thân thể
,
cung phụng
cha mẹ
cũng không đáp được
công ơn
cha mẹ
.
Vì
cha mẹ
mà trăm kiếp nghìn đời , đâm tròng con mắt , cắt hết
tâm can
, trăm nghìn dao sắc xuất nhập toàn thâncũng không trả nỗi
công ơn
cha mẹ
.
Dù vì
cha mẹ
, đốt thân làm đèn
cúng dường
chư Phật cũng không đáp được
công ơn
cha mẹ
. (Kinh
Báo Ân
Cha Mẹ
)
5.
“Cùng tột điều thiện không gì hơn hiếu
Cùng tột điều ác không gì hơn bất hiếu”. (Kinh
Nhẫn Nhục
)
6.
Vui thay hiếu kính mẹ
Vui thay hiếu kính cha
Vui thay kính
Sa môn
Kính bậc thánh vui thay (
Kinh Pháp Cú
)
7.
“Phạm Thiên, này các
Tỳ kheo
, là
đồng nghĩa với
Mẹ Cha; các
Đạo sư
ngày xưa
, này các
Tỳ kheo
, là đồng nghĩa vói Mẹ Cha, đáng được
cúng dường
, này các
Tỳ kheo
, là
đồng nghĩa với
Mẹ Cha. Vì cớ sao? Giúp đỡ rất nhiều, này các
Tỳ kheo
là Mẹ Cha đối với con cái, nuôi chúng lớn,
dưỡng dục
chúng,
giới thiệu
chúng vào đời”(Tăng Chi I, 147).
8.
“Mẹ hiền còn sống là
mặt trời
giữa trưa
chói sáng
Mẹ hiền khuất bóng là
mặt trời
đã lặn
Mẹ hiền còn sống là
mặt trăng
sáng tỏ
Mẹ hiền khuất rồi là đêm tối
âm u
.” (Kinh
Tâm Địa
Quán)
9.
“Từ
vô lượng kiếp
đến nay
,
chúng sanh
lang thang trong nẻo
luân hồi
, bỏ thân này nhận thân khác, sinh đi sinh lại bao lần, sữa mẹ mà
chúng ta
đã uống còn nhiều hơn nước trong bốn biển”. (Kinh
Tương Ưng
)
10.
Nầy các Tỳ kheo! Những
gia đình
nào có con cái kính dưỡng
cha mẹ
thì những
gia đình
ấy được
chấp nhận
ngang bằng với
phạm thiên
, được chấ nhận như ngang bằng với bậc
Đạo sư
, đáng được kính trong và
cúng dường
(
Tăng Chi Bộ
)
11.
“Ta
trải qua
nhiều kiếp
tu hành
thành đạo
là nhờ
công ơn
của
cha mẹ
nuôi dưỡng”. (
Kinh Phân biệt
)
12.
“Này các tỳ kheo! Có hai người mà các thầy không thể nào
đền ơn
cho hết được, đó là cha và mẹ. Nếu có kẻ vai trái cõng cha, vai phải cõng mẹ, đi xa ngàn dặm,
cung phụng
đủ mọi
thức ăn
, đồ mặc, chăn nệm và thuốc thang, thậm chí
cha mẹ
có
tiểu tiện
, đại tiện trên vai đi nữa, cũng chưa trả được ân sâu
cha mẹ
. Các thầy phải biết, ân
cha mẹ
nặng lắm, bồng bế nuôi nấng,
dưỡng dục
đúng lúc
, làm cho ta
trưởng thành
. Vì thế, mà biết ân đó khó trả. Do vậy, người con
hiếu thảo
muốn
báo đáp
công ơn
cha mẹ
đúng
chánh pháp
cần phải
thực hành
những việc sau đây:
– Nếu
cha mẹ
chưa có
niềm tin
, phải khuyết khích
cha mẹ
phát tâm
tin tưởng
tam bảo
.
– Nếu
cha mẹ
xan tham
, phải khuyết khích
cha mẹ
phát tâm
bố thí
.
– Nếu
cha mẹ
theo điều ác, phải khuyết khích
cha mẹ
hướng về đường thiện.
– Nếu
cha mẹ
theo
tà kiến
, phải khuyết khích
cha mẹ
trở về
với
chánh kiến
.
Làm được như vậy là
trả ơn
cha mẹ
đúng với
chánh pháp
, khiến
cha mẹ
không những được an vui trong
hiện tại
, mà còn gieo phước lành trong tương lai”. (Kinh
Tăng Nhất A Hàm
)
13.
“-
Cung kính
và
vâng lời
cha mẹ
.
– Phụng dưỡng khi
cha mẹ
già yếu.
–
Giữ gìn
thanh danh
truyền thống
gia đình
.
–
Bảo vệ
tài sản
cha mẹ
để lại.
– Lo tang lễ chu đáo khi
cha mẹ
qua đời”. (Kinh
Trường Bộ
)
14.
“Vô thỉ là
luân hồi
. Này các
tỳ kheo
, không dễ gì tìm được một
chúng sanh
trong một
thời gian
dài này lại không
một lần
nào làm mẹ, làm cha”. (Kinh
Tương Ưng
)
15.
“Tất cả người nam là cha ta , tất cả người nữ là mẹ ta . Bao nhiêu đời kiếp ta từ đó mà sanh ra , nên
chúng sanh
trong
sáu đường
là
cha mẹ
của ta cả”. (
Kinh Phạm Võng
)
16.
“ Này các Thầy Tỳ Kheo! Nếu người nào
biết ơn
và
đền ơn
cho dù ở cách xa Ta ngàn dặm , nhưng ta vẫn xem người đó như đứng hầu gần bên Ta. Còn nếu như người nào không
biết ơn
và
đền ơn
, cho dù người đó có đứng hầu gần bên Ta nhưng Ta vẫn xem họ cách xa ngàn dặm”. (Kinh
Tăng Nhất A Hàm
)
17.
“ Nếu có người muốn được vua
Phạm Thiên
ở trong nhà, hãy
hiếu dưỡng
cha mẹ
, vua
Phạm Thiên
đã có ở trong nhà. Muốn có
Đế Thích
ở trong nhà, hãy
hiếu dưỡng
cha mẹ
,
Đế Thích
sẵn ở trong nhà. Muốn được tất cả
thiên thần
ở trong nhà , chỉ
cúng dường
cha mẹ
, tất cả
thiên thần
đều ở trong nhà.
Cho đến
muốn
cúng dường
Thánh Hiền
và Phật, chỉ
cúng dường
cha mẹ
, các vị
Thánh Hiền
và Phật đều ở trong nhà”. (Kinh Tạp
Bảo Tạng
)
18.
“ Phật hỏi các Thầy
Sa môn
: Con nuôi
cha mẹ
, lấy
cam lồ
trăm vị làm
thức ăn
, dùng
thiên nhạc
làm
vui tai
, sắm
y phục
hảo hạng
mặc nơi thân, vai cõng
cha mẹ
đi khắp bốn phương,
suốt đời
phụng dưỡng như vậy, đáng gọi là hiếu chăng?
Các Thầy
Sa môn
thưa: Người này là
đại hiếu
.
Phật dạy: Chưa gọi là hiếu.
Phật bảo
các Thầy Sa-môn: Xem người
thế gian
không có
hiếu thảo
, chỉ thế này mới gọi là hiếu: Hãy khuyên
cha mẹ
bỏ ác làm lành, thọ
Tam quy
giữ
Ngũ giới
. Dù
cha mẹ
sớm mai
thọ trì
quy giới, chiều về cõi chết, đối với ơn nặng
cha mẹ
nuôi dưỡng
, cũng gọi tạm đền”. (Kinh
Hiếu Tử
)
19.
“Có hai hạng người, này các
Tỳ Kheo
, Ta nói không thể
trả ơn
được. Thế nào là hai. Là Mẹ và Cha. Nếu một bên vai cõng cha, một bên vai cõng mẹ, làm vậy
cho đến
trăm tuổi, nếu đấm bóp, thoa nước tắm rửa, thoa gội, và dầu tại đấy có vãi
tiểu tiện
, đại tiện như thế, này các
Tỳ Kheo
cũng chưa làm đủ hay
trả ơn
đủ mẹ và cha. Vì cớ sao? Vì rằng, này các
Tỳ Kheo
,
cha mẹ
đã làm nhiều cho con cái, nuôi nấng,
nuôi dưỡng
con khôn lớn,
giới thiệu
con vào đời”. (Kinh Tăng Chi I)
20.
“Làm con đối với
cha mẹ
đem chút lễ mọn
cúng dường
thì được phước
vô lượng
,
trái lại
làm ít điều
bất thiện
đối với
cha mẹ
tội cũng vô lượng”. (Kinh Tạp
Bảo Tạng
)
21.
“Thế Tôn lấy một ít đất để trên đầu ngón tay rồi hỏi các Thầy
Tỳ Kheo
, đất trên đầu ngón tay Ta nhiều hay đất trên
quả địa
cầu này nhiều?
– Bạch Đức Thế Tôn! Đất trên đầu ngón tay
Như Lai
so với đất trên
quả địa
cầu thì quá ít.
– Cũng vậy, này các
Tỳ Kheo
, những
chúng sanh
hiếu kính với
cha mẹ
thì quá ít, như đất trên đầu ngón tay của Ta, còn những
chúng sanh
không hiếu kính với
cha mẹ
lại quá nhiều như đất trên địa cầu”. (Kinh
Tương Ưng
)
22.
“Những đứa con bất hiếu,
sau khi chết
bị đọa vào
địa ngục
A tỳ
, lửa dữ thiêu đốt, ăn hoàn sắt nóng, uống nước đồng sôi, gươm đao đâm chém…. ngày đêm
chết sống
muôn lần, đến trăm ngàn kiếp không ngừng một giây, sự hình phạt tại
A tỳ
ngục, rất nặng nề
ngỗ nghịch
song thân”. (Kinh
Báo Hiếu
)
23.
“Ta trong nhiều kiếp
quá khứ
, nhờ
từ tâm
hiếu thuận
,
cúng dường
cha mẹ
, do
công đức
đó, nên sinh lên các từng trời thời làm
Thiên đế
, xuống
nhân gian
thì làm Thánh Vương”. (
Kinh Hiền Ngu
)
24.
“Thuở Phật còn
tại thế
có một vị
chư Thiên
đến hỏi: “Bạch
Đức Thế Tôn
, làm sao để có được vận may?”
Phật đáp:
“ Phụng dưỡng cha và mẹ là
vận may
tối thượng”. (
Kinh Hạnh Phúc
)
25.
“Thờ trời đất
quỷ thần
không bằng có hiếu với
cha mẹ
, vì
cha mẹ
là hai vị
thần minh
cao nhất trong các thần minh”. (
Kinh Tứ
Thập Nhị
Chương)
26.
“Hiếu hạnh
đứng đầu
trăm hạnh tốt. Hiếu cảm đến trời thì mưa hòa gió thuận, hiếu cảm đến đất thì muôn vật
hóa sinh
, hiếu cảm đến người thì mọi
phúc tăng
trưởng”. (
Khế kinh
)
27.
“Ơn cha lành như núi Thái, nghĩa mẹ hiền sâu hơn biển cả. Nếu ta ở
trong đời
một kiếp, nói
công ơn
cha mẹ
không thể hết”. (Kinh
Tâm Địa
Quán)
28.
“Cha mẹ tại tiền như Phật
tại thế
, gặp thời không có Phật, khéo thờ
cha mẹ
tức là
thờ Phật
vậy” (Kinh
Tâm Địa
Quán)
29.
“Ở đây, này Mahànàma, vị
thiện nam tử
, với những
tài sản
do nổ lực
tinh tấn
thu hoạch được, do
sức mạnh
của cánh tay gom góp lại, phải trả bằng những giọt mồ hôi đổ ra, làm một cách
hợp pháp
,
cung kính
,
tôn trọng
,
đảnh lễ
,
cúng dường
Cha Mẹ
…” (Tăng Chi II, 106).
30. “
Cha mẹ
là
Phạm Thiên
Bậc
đạo sư
đời trước
Xứng đáng được
cúng dường
Vì thương đến cháu con
Do vậy bậc hiền trí
Đảnh lễ
và
tôn trọng
Dâng
thức ăn
nước uống
Vải mặc và giường nằm
Thoa bóp cùng tắm rửa
Với sở hành như vậy
Đời này người hiền khen
Đời sau
hưởng Thiên lạc”. (
Kinh Hạnh Phúc
)
31.
“
Thế Tôn
lại bảo
A Nan
Ơn cha nghĩa mẹ mười phần phải tin
Điều thứ nhất
giữ gìn
thai giáo
Mười tháng trường chu đáo mọi bề
Thứ hai sanh đẻ gớm ghê
Chịu đau chịu khổ mỏi mê trăm phần
Điều thứ ba thâm ân
nuôi dưỡng
Cực đến đâu,
bền vững
chẳng lay
Thứ tư ăn đắng uống cay
Để dành
bùi ngọt đủ đầy cho con
Điều thứ năm lại còn khi ngủ
Ướt mẹ nằm khô ráo phần con
Thứ sáu sú nước nhai cơm
Miễn con
no ấm
chẳng nhờm chẳng ghê
Điều thứ bảy không chê ô uế
Giặt đồ dơ của trẻ không phiền
Thứ tám chẳng nở chia riêng
Nếu con đi vắng cha phiền mẹ lo
Điều thứ chín miễn con
sung sướng
Dầu phải mang
nghiệp chướng
cũng cam
Tính sao có lợi thì làm
Chẳng màng
tội lỗi
bị giam
bị cầm
Điều thứ mười chẳng ham trao chuốt
Dành cho con các cuộc
thanh nhàn
Thương con như ngọc như vàng
Ơn cha nghĩa mẹ
sánh bằng
Thái sơn”. (Kinh
Báo Ân
)
32.
“Thế nào là lửa đáng cung kính? Ở đây, này
Bà La Môn
, những người Mẹ, những người Cha của người ấy. Này,
Bà La Môn
đáng gọi là lửa đáng cung kính” (Tăng Chi I, 74).
33.
Nguời con
hiếu thuận
với
Cha Mẹ
,
cung kính
,
tôn trọng
, phụng dưỡng
Cha Mẹ
với
của cải
do chánh sức mình làm ra một cách
hợp pháp
, thì
Cha Mẹ
cũng
thương mến
lại người con, và nói về con mình với những lời
tốt đẹp
: “Mong rằng, nó được sống lâu! Mong rằng
thọ mạng
nó được
che chở
lâu dài!” (Tăng chi II, 106).
34.
“Này các
Tỳ Kheo
, sữa mẹ mà các Thầy thọ nhận nơi người mẹ
từ vô lượng
kiếp
đến nay
còn nhiều hơn nước của
đại dương
. Quý Thầy nên biết sữa của người mẹ là những giọt máu kết
tinh thành
những dòng sữa ngọt
truyền đạt
qua cho con, mỗi ngày đứa con bụ bẫm lớn lên đã rút tỉa tàn
phá thân
hình của người mẹ khô gầy héo mòn,
chết sớm
cũng vì con”. (Kinh
Tương Ưng
)
35.
“Người con nào
giàu có
mà không biết
hiếu thảo
phụng dưỡng
cha mẹ
đó là cửa ngõ đưa đến bại vong”. (Kinh Đại Vân)
36.
“Người nào muốn
báo ơn
nghĩa to lớn cả
cha mẹ
, không có cách nào hơn là
phát tâm
Bồ đề
cầu
giác ngộ
, rồi
tìm cách
hướng dẫn người thân của mình và
chúng sanh
đồng
phát tâm
Bồ đề
, đó là cách
báo ân
rốt ráo”. (Kinh
Phương Tiện
Phật
Báo Ân
)
37.
“Thờ Mẹ Cha đúng pháp,
Buôn bán đúng, thật thà,
Gia chủ
không
phóng dật
,
Được sanh Tự Quang Thiên.” (
Kinh Tập
, Sutta Nipata).
38.
“Giữa các loài hai chân
Chánh giác
là
tối thắng
Trong các loài con cái
Hiếu thuận
là tối thắng”. (Kinh Tăng Chi I)
39.
“Này Dharanjàni, nhà người nghĩ thế nào? Một người vì
Cha Mẹ
, làm các điều
phi pháp
, làm các điều
bất chánh
, hay là một ngưòi vì
Cha Mẹ
, làm các điều đúng pháp, làm các điều chơn chánh, thì ai
tốt đẹp
hơn?” (
Trung Bộ
II)
40.
“Cha mẹ là
Phạm Thiên
Bậc
đạo sư
đời trước
Xứng đáng được
cúng dường
Vì thương đến cháu con
Do vậy bậc hiền trí
Đảnh lễ
và
tôn trọng
Dâng
thức ăn
nước uống
Vải mặc và giường nằm
Thoa bóp cùng tắm rửa
Với sở hành như vậy
Đời này người hiền khen
Đời sau
hưởng Thiên lạc”. (Kinh
Tâm Địa
Quán)
41.
“Người con nào
giàu có
mà không biết
hiếu thảo
phụng dưỡng
cha mẹ
đó là cửa ngõ đưa đến bại vong”. (Kinh
Tương Ưng
)
42.
“Người nào muốn
báo ơn
nghĩa to lớn cả
cha mẹ
, không có cách nào hơn là
phát tâm
Bồ đề
cầu
giác ngộ
, rồi
tìm cách
hướng dẫn người thân của mình và
chúng sanh
đồng
phát tâm
Bồ đề
, đó là cách
báo ân
rốt ráo”. (Kinh Đại Vân)
43.
“Người con
chí hiếu
dù có gặp
đại nạn
như tai trời, ách nước, địa chấn… sẽ
thoát hiểm
một cách
an toàn
. Nếu giàu thì được hưởng
trọn vẹn
gia tài
không bị
nghịch cảnh
, chướng duyên, nội nghịch ngoại thù, luật vua phép nước, trộm cướp mất mùa… Nếu nghèo thì
đời sống
trong sạch
thanh nhàn
, trời người
yêu thương
,
danh thơm
xông khắp, không bị cảnh
nợ nần
khổ sở, ít bịnh tật, được tăng tuổi thọ…
Sau khi chết
đuợc sanh Thiên”. (Kinh
Phương Tiện
Phật
Báo Ân
)
Rất mong rằng tất cả
chúng ta
đều
ghi lòng tạc dạ
, luôn nhớ nghĩ đến
ân nghĩa
sinh thành
sâu dày thâm trọng của
cha mẹ
để
tìm cách
đáp đền trong muôn một.
Thích Chúc Xuân
7.2015
