Mang thai ngoài ý muốn không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần, thậm chí người phụ nữ còn phải đối mặt với những nguy cơ về sức khỏe sinh sản. Vì vậy nắm được các biện pháp tránh thai giúp chị em có thể chủ động trong việc bảo vệ sức khỏe cũng như yêu thương bản thân tốt hơn.
Một vài lưu ý khi lựa chọn phương pháp ngừa thai cho bản thân
Ngày 25/9 được lấy làm ngày tránh thai thế giới với mong muốn giới trẻ có thêm hiểu biết và có trách nhiệm trong việc quan hệ tình dục an toàn, chủ động phòng tránh mang thai ngoài ý muốn.
Theo thống kế của Tổng cục Dân số – Kế hoạch hoá gia đình, hằng năm có tới 1/3 các trường hợp mang thai trên thế giới là mang thai ngoài ý muốn; 36% vị thành niên cho biết có quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp bảo vệ.
Tại Việt Nam, theo số liệu của Tổng cục Thống kê, mỗi năm dân số nước ta tăng thêm khoảng 1 triệu người. Vì vậy số phụ nữ trong độ tuổi sinh sản sẽ tiếp tục gia tăng kèm theo nhu cầu sử dụng các biện pháp ngừa thai sẽ tăng theo.
Tuy nhiên, các kết quả điều tra cho thấy 29,6% phụ nữ độ tuổi 15 – 24 chưa được đáp ứng và hiểu nhiều về biện pháp hiện đại như dùng thuốc hay cấy que cấy tránh thai… Tỷ lệ nạo phá thai, bao gồm cả phá thai ở trẻ vị thành niên và thành niên còn chiếm tỷ lệ cao. Việc phá thai lặp lại còn khá phổ biến, tỷ lệ vô sinh đang gia tăng và có xu hướng trẻ hoá.
Bên cạnh đó, trong khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và đào tạo phối hợp cùng với Tổ chức Y tế thế giới và các cơ quan chuyên môn cho thấy tỷ lệ học sinh Việt Nam quan hệ tình dục lần đầu trước 14 tuổi đang tăng gấp 2 lần trong 6 năm.
Theo Bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi, Giám đốc Trung tâm Sản phụ khoa, BVĐK Tâm Anh cho biết “Đã đến lúc cần dạy trẻ vị thành niên thế nào là trứng và tinh trùng, trước đây nhiều phụ huynh nghĩ rằng con mới 12-13 tuổi thì còn quá nhỏ để giáo dục giới tính, tuy nhiên thực tế những con số trong báo cáo cho thấy trẻ cần được giáo dục về giới tính sớm hơn.”
Việc tìm hiểu rõ các biện pháp ngừa thai là điều mà cả nam và nữ giới cần quan tâm. Hiện nay có rất nhiều phương pháp tránh thai an toàn, hiệu quả. Dưới đây là những biện pháp phổ biến, an toàn giúp các cặp đôi có thể chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe sinh sản của mình. (1)
Xem thêm clip: Tình dục an toàn là gì? Các cách tránh thai giúp “cuộc yêu” thăng hoa và phòng tránh bệnh tình dục
12 biện pháp tránh thai an toàn và hiệu quả nhất cho cả nam và nữ
1. Sử dụng bao cao su
Bao cao su hoạt động trên cơ chế ngăn cho dịch và tinh dịch của người đàn ông xâm nhập vào bên trong tử cung của người phụ nữ. Những tưởng bao cao su chỉ dành cho phái mạnh thì thực chất nữ giới cũng có những loại bao cao su riêng.
- Đối với nam giới, bao cao su được trùm kín toàn bộ “cậu nhỏ”. Lưu ý cho các quý ông khi chọn bao cao su cần chọn kích thước phù hợp, nếu bao nhỏ hơn so với kích thước dương vật sẽ dễ bị rách trong khi quan hệ và nếu rộng sẽ dễ tuột, lúc đó hiệu quả tránh thai không cao và không đủ để bảo vệ bạn khỏi những bệnh truyền nhiễm qua đường tình dục.
- Với nữ giới bao cao su gồm có hai vòng tròn ở 2 đầu. Đầu bên trong là một vòng nhỏ di động để bạn gái có thể dễ dàng cho vào trong âm đạo, đầu còn lại là một vòng tròn lớn hơn để giữ bao không bị tuột vào bên trong khi quan hệ, đồng thời che phủ vùng “cô bé” cũng như trùm kín “cậu nhỏ” khi giao hợp, ngăn không cho tinh trùng tiếp xúc với trứng.
2. Thuốc ngừa thai dạng uống
Thuốc tránh thai là một loại thuốc có nội tiết tố, thuốc hoạt động bằng cách ngăn không cho tinh trùng kết hợp với trứng. Các hormone của thuốc cũng làm chất nhầy ở cổ tử cung đặc lại. Chất nhầy cổ tử cung dày hơn này ngăn chặn tinh trùng không thể bơi đến gặp trứng. (2)
Có 2 loại thuốc ngừa thai dạng uống là thuốc người thai kết hợp có cả estrogen và progestin và thuốc ngừa thai chỉ chứa progestin.
3. Thuốc tránh thai khẩn cấp
Đây là một biện pháp để tránh mang thai ngoài ý muốn sau khi người nam và người nữ quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp tránh thai hoặc có sử dụng nhưng gặp sự cố. Viên thuốc tránh thai khẩn cấp là loại chỉ chứa progestin. Với loại một viên chứa 1,5 mg levonorgestrel hoặc 3 mg norgestrel bạn chỉ cần uống một viên (liều duy nhất).
Với loại 02 viên với mỗi viên chứa 0,75 mg levonorgestrel, liều dùng sẽ uống 2 lần, cách nhau 12h hoặc bạn có thể uống 1 lần 2 viên. Tuy nhiên, với phương pháp này có thể gây rối loạn kinh nguyệt, hiệu quả của phương pháp này đạt 75% nếu uống trong 72h đầu tiên, nếu uống sau 72h thì hiệu quả sẽ không cao.
4. Thuốc ngừa thai dạng tiêm
Thuốc tiêm có chứa hormone progesteron, chỉ tiêm một lần vào bắp. Progesteron sẽ tiết dần vào cơ thể người phụ nữ, có tác dụng ngừa thai trong khoảng 1 thời gian từ 1-3 tháng tuỳ vào loại thuốc mà chị em sử dụng.
Thuốc tiêm tránh thai làm ức chế rụng trứng 100%, đồng thời ức chế tiết chất nhầy ở cổ tử cung rất mạnh làm cho tinh trùng không xâm nhập được vào buồng tử cung vì vậy với phương pháp này đạt hiệu quả khá cao lên đến 99,6%.
5. Đặt vòng tránh thai
Đặt vòng tránh thai là biện pháp ngừa thai đạt độ hiệu quả khá cao (97%-99%). Vòng tránh thai hay dụng cụ tử cung (Intra Uterine Device – IUD) là thiết bị tránh thai có hình chữ T được đặt trong tử cung của người phụ nữ có vai trò như một vật cản có hiệu quả tránh thai trong một thời gian dài. (3)
Có 3 nhóm IUD là IUD trơ, IUD chứa đồng, IUD phóng thích chậm progestogen.
- IUD trơ xuất hiện từ thập niên 60 của thế kỷ trước, đây là dụng cụ bằng nhựa dẻo được đặt vừa khít vào tử cung, tuy nhiên hiệu quả ngừa thai không cao nên hiện nay 2 dụng cụ tử cung thường được sử dụng là IUD chứa đồng và IUD phóng thích chậm progestogen.
- Vòng tránh thai phóng thích chậm progestogen được đặt vào bên trong tử cung. Trong vòng này chứa nội tiết và nó giải phóng một lượng nhỏ progestin mỗi ngày vào cơ thể để phòng tránh mang thai. Thời hạn của vòng tránh thai này có thể kéo dài từ 3-6 năm.
- Vòng tránh thai đồng là một dụng cụ nhỏ có hình dạng chữ “T” Bác sĩ đặt nó vào bên trong tử cung. Loại vòng này có thể tồn tại trong tử cung của bạn đến 10 năm.
6. Cấy que tránh thai
Que tránh thai là một thanh nhựa nhỏ có chứa nội tiết, que sẽ được cấy ở dưới da cánh tay. Nội tiết này khi xâm nhập vào cơ thể sẽ có tác dụng ức chế sự rụng trứng, làm cho nội mạc tử cung mỏng lại và tăng dịch nhầy ở tử cung khiến dịch nhầy đặc hơn, ngăn cho tinh trùng không thể xâm nhập vào bên trong.
Khi cấy que ngừa thai, bạn sẽ được gây tê ở mặt bên trong cánh tay không thuận. Sâu đó bác sĩ sẽ dùng một dụng cụ chuyên biệt để luồn que cấy dưới da tay. Đây là một thủ thuật khá nhẹ nhàng, ít đau đớn và nhanh chóng. Việc tháo bỏ que cũng dễ dàng khi bác sĩ sẽ gây tê mặt trong cánh tay và dùng dụng cụ gắp ra que ra. Với phương pháp này hiệu quả được đánh giá ở mức khá cao.
7. Miếng dán tránh thai
Miếng dán tránh thai là dạng thuốc hấp thụ qua da, không qua đường tiêu hóa được dán trực tiếp lên da và giải phóng liên tục hormone giúp ngăn ngừa có thai nhờ ngăn rụng trứng. Với tỷ lệ hiệu quả tới 95%, rất nhiều phụ nữ nhận thấy đây là biện pháp thích hợp.
Miếng dán mỏng, có màu nâu be và có kích thước khá nhỏ chỉ khoảng 4,5 x 4,5cm. Bạn có thể dán vào vùng da ở bụng dưới, ở mông hay ở phần trên của cơ thể vào ngày đầu tiên của kỳ kinh, miếng dán có tác dụng suốt 7 ngày liên tiếp.
Miếng dán này có nguyên lý phân phối liên tục hai hormone tổng hợp là progestin và estrogen, tương tự với hormone được cơ thể sản sinh tự nhiên. Miếng dán hoạt động bằng cách ngăn cản sự rụng trứng ở người phụ nữ. Nếu trứng không rụng thì tinh trùng không thể thụ tinh và không thể có thai. Miếng dán cũng làm chất nhầy cổ tử cung đặc lại khiến cho tinh trùng khó xâm nhập vào để gặp trứng.
8. Kiêng quan hệ
Đây là một phương pháp tránh thai tự nhiên, kiêng quan hệ có thể hiểu là bạn và đối tác của mình không có bất kỳ quan hệ tình dục nào và đây là cách duy nhất có thể phòng tránh mang thai ngoài ý muốn 100%. Tuy nhiên việc kiêng quan hệ có thể sẽ khó khăn cho các cặp đôi hơn là sử dụng các biện pháp khác.
9. Tính ngày rụng trứng theo chu kỳ kinh nguyệt
Đây là một phương pháp tránh thai tự nhiên, dành cho phụ nữ có kinh nguyệt đều đặn mỗi tháng từ 28-32 ngày. Phương pháp này dựa theo cơ chế phóng noãn của trứng và thời gian sống của trứng sau khi rụng. Thông thường, trứng sau khi rụng chỉ sống được khoảng 12h nếu không được thụ tinh sẽ chết. Tinh trùng có thể sống trong tử cung được 2-5 ngày. Vì vậy xác định được ngày phóng noãn sẽ giúp bạn chủ động trong việc tránh thai.
Với một chu kỳ kinh nguyệt đều đặn các tháng từ 28-32 ngày, thời điểm trứng rụng sẽ rơi vào ngày giữa tháng là khoảng ngày thứ 14 – 15 của chu kỳ kinh. Dựa vào chu kỳ này có thể chia làm 3 khoảng như sau:
10. Khoảng tương đối an toàn
Đây là khoảng được tính từ ngày bắt đầu có kinh nguyệt cho đến ngày thứ 9 của chu kỳ kinh. Nếu bạn và đối tác có quan hệ trong thời gian này thì vẫn có khả năng có thai và tỷ lệ này rất thấp.
- Khoảng không an toàn: Khoảng thời gian này được tính từ ngày rụng trứng cộng hoặc trừ thêm 6 ngày trước và sau. Hiểu đơn giản là nếu chu kỳ kinh là 28 ngày thì ngày trứng rụng trứng sẽ được tính là ngày thứ 14, vì vậy ngày không an toàn sẽ là từ ngày thứ 10 của chu kỳ kinh đến ngày thứ 20. Quan hệ tình dục trong những ngày này nguy cơ mang thai sẽ rất cao, có thể lên đến 90%.
- Khoảng an toàn: Được tính từ ngày thứ 20 tới ngày đầu tiên của kỳ kinh. Lúc này vì trứng đã rụng nên tinh trùng sẽ không thể thụ thai được.
11. Xuất tinh ngoài
Với phương pháp này thì trước khi xuất tinh, người nam sẽ rút cậu nhỏ ra ngoài để giảm bớt hoặc hạn chế số lượng tinh trùng phóng vào bên trong âm đạo, một lưu ý là dương vật phải ở xa âm đạo khi rút ra. Tuy nhiên đây được khuyến cáo là biện pháp có nhiều rủi ro.
Mặc dù trong quá trình có quan hệ tình dục, mặc dù người nam chưa có xuất tinh nhưng vẫn luôn có một lượng tinh dịch rò rỉ ra ngoài từ dương vật. Khi hưng phấn, đàn ông sẽ tiết ra một chất lỏng trong suốt có tác dụng như một chất bôi trơn khi quan hệ. Chất lỏng nàu có thể chứa tinh trùng và nếu không may chúng sẽ bơi thẳng đến trứng để thụ tinh.
12. Triệt sản vĩnh viễn (cả nam và nữ)
Đây là phương pháp cho những cặp vợ chồng khi họ đã có đủ con theo mong muốn hoặc họ không muốn mang thai nữ. Ở phụ triệt sản là phương pháp thắt ống dẫn trứng, còn ở nam là thắt ống dẫn tinh. (4)
Thắt ống dẫn tinh là một tiểu phẫu đơn giản, với phương pháp đốt điện hoặc laser một phần ống dẫn tinh sẽ được cắt bỏ và bít 2 đầu ống lại nhằm ngăn tinh trùng đi ra ngoài để thụ thai với trứng.
Thắt ống dẫn trứng là phương pháp triệt sản nữ, có nhiều cách để thực hiện phương pháp này như buộc ống, cắt rời hoặc dùng kẹp kim loại hay vòng nhựa để thắt lại. Phẫu thuật này không ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt của chị em và phương pháp này không đem lại hiệu quả 100%, có 1 số ít trường hợp vẫn mang thai lại tuy nhiên con số này rất hiếm.
Một số câu hỏi liên quan đến các phương pháp tránh thai
1. Làm thế nào để biết tránh thai thành công?
Làm sao để biết mình không mang thai sau khi đã thực hiện các biện pháp tránh thai khi quan hệ? Để biết tránh thai có thành công hay không bạn có thể sử dụng que thử thai nhanh tại nhà để kiểm tra.
Thời gian kiểm tra có thể sau khoảng 14 ngày kể từ khi quan hệ không an toàn, hoặc bạn có thể theo dõi chu kỳ kinh nguyệt đối với người có chu kỳ kinh nguyệt đều. Nếu như chu kỳ kinh nguyệt đến trễ từ 1-2 tuần thì bạn có thể đi thử máu hoặc có thể siêu âm thai để biết chắc chắn rằng mình có đang có thai hay không.
2. Biện pháp ngừa thai nào an toàn nhất?
Hiện nay có nhiều biện pháp tránh thai an toàn và hiệu quả như dùng bao cao su, triệt sản, dùng dụng cụ tử cung, sử dụng thuốc hay miếng dán… chủ động lựa chọn phương pháp phù hợp giúp bạn có thể chủ động tránh mang thai ngoài ý muốn, ngoài ra một số phương pháp tránh thai còn giúp ngăn ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục cho bạn và đối tác.
3. Phụ nữ sau sinh nên tránh thai như thế nào?
Vợ chồng “thân mật” quá sớm trong thời kỳ hậu sản có thể dẫn đến mang thai ngoài ý muốn. Để giảm các nguy cơ có thể dẫn đến biến chứng thai kỳ và các vấn đề sức khỏe khác. Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe khuyên phụ nữ nên đợi ít nhất 18-24 tháng trước khi thử mang thai tiếp theo.
Nếu chưa muốn mang thai lại sau khi sinh, chị em có thể chọn các phương pháp ngừa thai sau:
- Nếu bạn cho con bú sữa mẹ hoàn toàn (thời gian giữa 2 cữ bú sữa mẹ không dài quá 4 giờ vào ban ngày và quá 6 giờ vào ban đêm) thì điều này có thể bảo vệ bạn khỏi việc mang thai khoảng 98% trong 6 tháng đầu sau sanh. Tuy nhiên nghiên cứu cho thấy hiệu quả là khác nhau.
- Que cấy tránh thai Implanon (thời điểm cấy là 6 tuần đầu sau sanh), miếng dán ngừa thai.
- Đặt dụng cụ tử cung: vòng tránh thai bằng đồng hay vòng nội tiết. Thời điểm đặt vòng là 3 tháng sau sanh thường, 6 tháng sau sanh mổ.
- Thuốc tránh thai chỉ có progestin có thể bắt đầu ngay sau sanh (đối với trường hợp cho con bú).
- Thuốc tránh thai phối hợp (estrogen và progestin): nếu bạn không nuôi con bằng sữa mẹ (có thể bắt đầu uống sau sanh 21 ngày) bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
- Thuốc tiêm tránh thai DMPA (tiêm từ tuần thứ 6 sau sanh nếu cho con bú).
- Bao cao su.
Các biện pháp tránh thai phổ biến hiện nay như dùng bao cao su, uống thuốc tránh thai, đặt dụng cụ tử cung… cho hiệu quả cao hơn, tuy nhiên cần lưu ý một số vấn đề sau: Bao cao su rách thủng do chất lượng kém hoặc bị tuột bao cao su khi “yêu” có thể gây vỡ kế hoạch.
Phương pháp đặt dụng cụ tử cung trong một số trường hợp có thể gây ra đau bụng, rối loạn kinh nguyệt, kinh nguyệt ra nhiều hay gây ra các vấn đề về viêm nhiễm vùng chậu hay viêm âm đạo. Vì vậy với các chị em gặp các bất thường sau khi đặt dụng cụ tử cung nên liên hệ với bác sĩ để được thăm khám sớm.
Trường hợp những chị em có sử dụng thuốc tránh thai hằng ngày cần lưu ý các chỉ định và chống chỉ định khi dùng thuốc. Thuốc chống chỉ định với những người có bệnh nền như bệnh tim mạch, tiểu đường, người có bệnh gan nặng hoặc có tổn thương mạch máu, có các khối u nghi ngờ ác tính… Vì vậy để an toàn trong khi sử dụng, chị em cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để lựa chọn phương pháp tránh thai phù hợp nhất.
Trung tâm Sản Phụ khoa, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Sản Phụ khoa giỏi chuyên môn giàu kinh nghiệm cùng sự hỗ trợ của hệ thống máy móc tối tân, kỹ thuật hiện đại sẽ tư vấn các cặp vợ chồng biện pháp tránh mang thai ngoài ý muốn phù hợp và hiệu quả. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng sẽ tư vấn và hướng dẫn các cặp vợ chồng làm thế nào để có kế hoạch mang thai và sinh con an toàn, khỏe mạnh trong tương lai.
Để được tư vấn và thăm khám với các chuyên gia hàng đầu tại Trung tâm Sản Phụ khoa, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, các cặp đôi vui lòng liên hệ đến:
Mỗi biện pháp tránh thai đều có những tác dụng và ưu điểm nhất định tùy vào hoàn cảnh, điều kiện sức khỏe, kinh tế, tâm lý, mỗi người có thể lựa chọn phương pháp ngừa thai phù hợp với bản thân để không mang thai ngoài ý muốn, nâng cao chất lượng cuộc sống.
